Sylwetki polskich samolotów: PZL TS-11 Iskra

Początki marzeń: Iskra rozbłysła

W latach 50. XX wieku Polska Rzeczpospolita Ludowa stanęła przed wyzwaniem modernizacji swojej floty lotniczej. Powojenne lata przyniosły rozwój przemysłu lotniczego, a w sercach i umysłach polskich inżynierów zrodziła się wizja nowoczesnego, rodzimego samolotu szkolno-treningowego. To właśnie wtedy narodziła się Iskra.

Projekt nad samolotem rozpoczął się w 1957 roku, kiedy to Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego (WSK) PZL w Mielcu otrzymała zadanie stworzenia maszyny, która miałaby zastąpić dotychczas używane radzieckie samoloty szkolne. Projekt nadzorowany przez inżyniera Tadeusza Sołtyka, od jego inicjałów TS, przyniósł pierwszy prototyp w 1960 roku. Iskra miała zapłonąć na niebie jako symbol polskiej myśli technicznej.

Techniczna strona Iskry

TS-11 Iskra to jednosilnikowy, dwumiejscowy odrzutowiec szkoleniowy. Samolot został wyposażony w silnik odrzutowy SO-1, a później w bardziej zaawansowany silnik SO-3, oba zaprojektowane w Polsce. Maksymalna prędkość Iskry wynosi około 720 km/h, co czyniło ją jednym z najszybszych samolotów szkoleniowych swojej epoki.

Iskra była wyposażona w podwozie trójkołowe, w pełni chowane, oraz kabinę ciśnieniową z miejscami dla instruktora i ucznia. Samolot miał możliwość przenoszenia uzbrojenia, w tym dwóch karabinów maszynowych oraz bomb i rakiet, co pozwalało na szkolenie pilotów także w zakresie prowadzenia działań bojowych.

Wzloty i upadki: Iskra i historia jej eksploatacji

Po pomyślnych testach, Iskra została przyjęta do służby w Siłach Powietrznych Polski w 1964 roku. Samolot szybko zyskał uznanie dzięki swojej niezawodności i prostocie obsługi. Jego zalety sprawiły, że był eksportowany do kilku krajów, w tym do Indii, gdzie służył przez wiele lat.

Iskra była nie tylko narzędziem szkoleniowym, ale również uczestniczyła w pokazach lotniczych. Najbardziej znanym zespołem akrobacyjnym wykorzystującym TS-11 była grupa „Biało-Czerwone Iskry”, która zyskała uznanie na arenie międzynarodowej dzięki spektakularnym pokazom.

Jednak nie wszystko było usłane różami. Iskry brały udział w wypadkach i katastrofach, mimo iż generalnie były traktowane jako bardzo udane i mało awaryjne konstrukcje. W latach 70. i 80. XX wieku, mimo modernizacji, TS-11 zaczęła być postrzegana jako przestarzała w porównaniu do nowoczesnych samolotów szkoleniowych z Zachodu. Mimo to, Polska utrzymywała Iskry w służbie przez wiele lat, aż do początku XXI wieku.

Iskra i jej dziedzictwo

Pierwszy polski samolot odrzutowy produkowany był do 1987 roku. Choć czas Iskry jako podstawowego samolotu szkoleniowego dobiegł końca, jej dziedzictwo pozostaje żywe. Wiele egzemplarzy zostało zachowanych w muzeach i kolekcjach prywatnych, gdzie są one pielęgnowane jako symbol polskiej myśli technicznej. W 2020 roku obchodzono 60. rocznicę pierwszego lotu TS-11, co stało się okazją do przypomnienia sobie o jego wkładzie w rozwój polskiego lotnictwa.

Iskra pozostaje jednym z najważniejszych symboli polskiego lotnictwa wojskowego, a jej historia to opowieść o marzeniach, technologii i wytrwałości. Z każdym kolejnym rokiem, Iskra przypomina nam o czasach, kiedy polska myśl techniczna rozbłysła na niebie, zostawiając za sobą niezapomniany ślad.

 

---

Bibliografia

1. Glass, Andrzej. „Samoloty PZL TS-11 Iskra.” Wydawnictwo Stratus, 2004.
2. Zieliński, Andrzej. „Polskie Konstrukcje Lotnicze 1945-2010.” Wydawnictwo Bellona, 2010.
3. „TS-11 Iskra.” Muzeum Lotnictwa Polskiego. Dostęp 1 czerwca 2024.
4. Eichenberger, Adam. „Historia PZL TS-11 Iskra.” Aviation24.pl, 2019.
5. „PZL TS-11 Iskra.” Scramble.nl.